Cmentarz żydowski

Cmentarz żydowski w Czarnym Dunajcu

Cmentarz został założony prawdopodobnie w II poł. XIX. Czarny Dunajec był wtedy jednym z większych ośrodków społeczności żydowskiej na Podhalu. Na cmentarzu byli grzebani zmarli nie tylko z Czarnego Dunajca, ale też z okolicznych miejscowości, m.in. z Chochołowa, Wróblówki, Cichego, Witowa, Międzyczerwiennego (dzisiejszego Czerwiennego), Podczerwonego, Załucznego i Odrowąża. Te dwie ostatnie miejscowości były wsiami granicznymi z Orawą i Żydzi z Piekielnika i Podszkla byli już chowani na cmentarzu żydowskim w Podwilku.

Cmentarz żydowski w Czarnym Dunajcu Fot. Jagoda Bukowska-Ziółko

W północno-zachodniej części cmentarza, od strony dzisiejszej drogi wojewódzkiej, prawdopodobnie znajdował się dom przedpogrzebowy, gdzie odbywało się rytualne obmywanie zwłok i modlitwy przed złożeniem do grobu. Zachodnia część cmentarza jest starsza, udało się odkryć na niej kilkadziesiąt płyt nagrobnych w czterech rzędach grobów. Wschodnia część cmentarza jest nowsza, prawdopodobnie część terenu została zakupiona później. Na niej znajdują się groby masowe, w których pochowano około 50 ofiar egzekucji z 1942 r.

Cmentarz żydowski w Czarnym Dunajcu Fot. Jagoda Bukowska-Ziółko

Od czasów wojny cmentarz popadał w ruinę i zapomnienie, nie zachowała się na nim w całości ani jedna macewa, połowa murowanego ogrodzenia została zniszczona. Dopiero od 2016 dzięki aktywności lokalnych społeczników co roku organizowana jest akcja porządkowania cmentarza, a w 2020 r. obiekt przeszedł ogromną metamorfozę dzięki projektowi “Ludzie, Nie Liczby”, zainicjowany przez olimpijczyka Dariusza Popielę.

Cmentarz żydowski w Czarnym Dunajcu Fot. Jagoda Bukowska-Ziółko

W ramach projektu,wykonano pomnik i upamiętniono imiennie żydowskich mieszkańców Czarnego Dunajca i okolic, upamiętniono również ofiary egzekucji, które zostały  pochowane w grobach zbiorowych, a same groby zlokalizowano i zabezpieczono, wykonano również nowy fragment brakującej części ogrodzenia oraz ścieżkę. W ramach projektu w Czarnym Dunajcu i okolicach udało się odzyskać kilka macew, które po renowacji wróciły na cmentarz do lapidarium wrócą na teren cmentarza.Projekt był możliwy dzięki wielkiemu zaangażowaniu mieszkańców Podhala. Cmentarz jest miejscem pamięci i miejscem pochówku setek osób.

Cmentarz żydowski w Czarnym Dunajcu Fot. Jagoda Bukowska-Ziółko